| مرجان فولادوند در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره ضرورت مطالعه ادبیات کهن اظهار کرد: شاید مهمترین دلیلی که بچه‌ها لازم است با ادبیات کهن ایران‌زمین آشنا شوند، توجه به این نکته باشد که ادبیات کهن ما چکیده معرفت و فهم عالی‌ترین روح‌های انسانی در جهان است. مطالعه متونی مانند مثنوی یا شاهنامه، نه تنها آشنایی با مطالب زیبای ادبی است بلکه وارد شدن به جهان ذهنی کسی مانند مولاناست که از زاویه بسیار عجیب، متعالی و پالوده شده‌ای به جهان نگاه می‌کند. همچنین نگاه کردن از چشم فردوسی به جهان، فردی که هم حکیم است، هم آگاه به زمانه خویش و هم در جستجوی معنایی برای زندگی و مرگ، بسیار ارزشمند است و ما با آشنا کردن کودکان و نوجوانان با این متون به آنها امکان فهم جهان را می‌دهیم. این نویسنده و منتقد ادبی ادامه داد: نکته دومی که باید به آن توجه داشت این است که اگر ابزار تفکر، زبان و کلام است، ادبیات عالی‌ترین نوع به‌کارگیری زبان است؛ بنابراین با آشنا کردن بچه‌ها با ادبیات کهن ایران در واقع به آنها «کلمه» یعنی ابزار تفکر می‌دهیم. هر چقدر که انسان زبان گسترده‌تر و کلمات بیشتری در اختیار داشته باشد، امکان تفکر پیچیده‌تر برایش مهیا می‌شود. بنابراین ما با آشنا کردن کودکان و نوجوانان با ادبیات کهن نه تنها به آنها تعلیم می‌دهیم، بلکه ابزار فکر کردن را نیز در اختیار آنها قرار می‌دهیم. ادبیات کهن، جهان را تلطیف می‌کند فولادوند در ادامه سخنانش بیان کرد: نکته سوم این‌که ادبیات کهن، جهان را تلطیف می‌کند و راه آشتی کردن انسان با جهان است و ما می‌بینیم در ادبیات ایران نه تنها در ادبیات عرفانی بلکه حتی در ادبیات حماسی ما هم مانند شاهنامه آنچه مورد ستایش است راستی، نیکی، جوانمردی، آزادگی، صلح و دوستی است. بنابراین ادبیات نه تنها به وسیله زیبایی، جهان خشن امروز را تلطیف می‌کند، بلکه به انسان‌ها یاد می‌دهد که با خودشان، جهان و دیگران در صلح و دوستی باشند. وی افزود: وقتی که مولانا در مورد تمام موجودات جهان مانند سنگ‌ها، خاک و درخت‌ها سخن می‌گوید که «ما سمیعیم و بصیریم و هُشیم با شما نامحرمان ما خامُشیم» به مخاطبش یاد می‌دهد که با همه چیز جهان مثل موجود جاندار و صاحب هوش و احساس برخورد کند؛ بنابراین او نمی‌تواند به چیزی بی‌احترامی کند یا آسیب بزند. یا وقتی بچه‌ها شاهنامه می‌خوانند و می‌بینند در میان دشمنان ایران یعنی تورانیان که همه‌جا بیان می‌شود که جادوگر و اهریمن هستند، شخصیتی مانند پیران ویسه وجود دارد که جوانمردی و نیکخواهی او همواره ستوده می‌شود یاد می‌گیرند که نگاه منصفانه‌ای حتی به دشمنانشان داشته باشند. همچنین می‌آموزند که نیکی در همه جا قابل دیدن است. بنابراین می‌بینیم که آشنایی بچه‌ها با ادبیات کهن می‌توانند آنها را به انسان‌هایی بهتر، منصف‌تر و بزرگ‌تر تبدیل کند. بازار کتاب کودک در بخش ادبیات کهن بسیار شلوغ و بی‌کیفیت است فولادوند در ادامه با اشاره به وضعیت نامطلوب تولید آثار بازنویسی و بازآفرینی در کشور گفت: با وجود این‌که وضعیت کتاب خواندن و کتاب خریدن در ایران چندان مناسب نیست، اما در این میان باز هم شمارگان آثاری که براساس ادبیات کهن ایران نوشته می‌شود، بیشترین تعداد را در بین کتاب‌های کودک و نوجوان به خود اختصاص داده و خانواده‌ها تمایل زیادی دارند که بچه‌هایشان با این متون آشنا شوند. نگاهی به آمار آثار منتشر شده در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که بیشترین عناوین چاپ کتاب‌های کودک و نوجوان متعلق به بازنویسی داستان‌هایی از شاهنامه، مثنوی و آثاری از این دست است. وی درباره این‌که این کتاب‌ها تا چه حد به آشنا کردن بچه‌ها با متون کهن کمک کرده‌اند، اظهار کرد: بازار کتاب کودک و نوجوان بخصوص در بخش ادبیات کهن بسیار شلوغ و بی‌کیفیت است و تنها تعداد کمی نویسنده، تصویرگر و ناشر هستند که کتاب‌های قابل اعتنایی عرضه می‌کنند که متاسفانه در میان شلوغ‌کاری کتاب‌های بازاری گم می‌شوند. امرزوه می‌بینیم که ناشران ضعیف فقط برای سودجویی خودشان به کسانی که حتی فارسی‌نویسی درست نمی‌دانند، سفارش بازنویسی داستان‌های ایرانی را می‌دهند و این داستان‌ها را با بدترین تصاویر و تیراژ بالا روانه بازار کتاب کودک می‌کنند. نبود سنت نقد سبب نابسامانی در حوزه بازنویسی شده است این نویسنده و منتقد ادبی در ادامه سخنانش دلیل اصلی وجود نابسامانی در حوزه بازنویسی و بازآفرینی ادبیات کهن را نبود سنت نقد و عدم ارتباط منتقدان و مخاطبان دانست و گفت: متاسفانه این ارتباط و سنت در کشور ما وجود ندارد. باید توجه داشت که تنها منتقدان منصف هستند که با پایش جریان تولید کتاب می‌توانند مخاطب را از کیفیت کتاب‌هایی که می‌خواهند بخرند مانند یک مشاور یا راهنمای خوب، آگاه کنند و با تاییدیه دادن به مخاطب بازار را به سود کتاب‌های باکیفیت تغییر دهند تا جایی که مردم آنقدر آگاه شوند که خودشان سراغ کتاب‌های بد نروند و کتاب‌های بی‌کیفیت بدون خریدار مانده و از چرخه تولید خود به خود خارج شوند. در این میان لیستی که سالانه از سوی کمیته ادبیات کهن شورای کتاب کودک معرفی می‌شود، می‌تواند برای مخاطبان راهگشا باشد. هیأت بازبینی این شورا، تمام آثار این حوزه را با دقت تمام که در طول یکسال منتشر شده بررسی می‌کند و با ذکر دلیل کتاب‌های خوب را به مخاطبان معرفی می‌کند و می‌تواند بهترین منبع برای استفاده خانواده‌ها باشد. به گفته فولادوند در جریان آشنا کردن بچه‌ها با متون کهن نباید نقش آموزش و پرورش را نادیده بگیریم، زیرا عمده وقت و انرژی بچه‌ها در مدارس صرف می‌شود و متاسفانه انتخاب‌هایی که از متون کهن در کتاب‌های درسی صورت گرفته، بیش از این‌که بچه‌ها را تشویق به خواندن این متن‌ها کند، آنها را از متن‌های کهن فراری می‌دهد و کاملاً تاثیر برعکس دارد و باید توجه بیشتری از سوی مسئولان و کارشناسان مربوطه برای انتخاب متون کهنی که در کتاب‌های درسی استفاده می‌شود، صورت پذیرد. وی همچنین با اشاره به آثار خوب منتشر شده در حوزه ادبیات کهن، بیان کرد: از جمله بهترین آثار این حوزه می‌توان به کارهای استاد مهرداد بهار اشاره کرد که هم سوادش را داشت و هم قلمش را. وقتی شخصی مانند مهرداد بهار با این همه دانش وقت می‌گذارد و در حوزه بازنویسی متون کهن آثار ارزشمندی می‌آفریند، شایسته است که نویسندگان با آگاهی و توجه بیشتری به بازنویسی ادبیات کهن اقدام کنند. فولادوند درباره آثار تولیدی‌اش در این حوزه نیز گفت: از جمله آثار بازنویسی ادبیات کهنی که انجام دادم، می‌توانم به کتاب «طوطی و بازرگان» اشاره کنم که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان چندی پیش چاپ پنجم آن‌را منتشر کرده است. این کتاب در نخستین سال انتشارش، برگزیده کتابخانه بین‌المللی کودک و نوجوان مونیخ شد و در فرانسه، نروژ، ایتالیا، چین و هلند هم ترجمه و منتشر شده است. همچنین کتاب «رستم و اسفندیار» از جمله آثاری است که توانست پلاک طلای مهدی آذریزدی را دریافت کند. کتاب «آرش» نیز امسال جزو 100 کتاب برگزیده و برتر جهان به انتخاب IBBY شناخته شد و جایزه پلاک طلای مهدی آذریزدی را نیز دریافت کرد. کتاب «رستم و سهراب» نیز از جمله آثار بازنویسی من است که به زبان چینی هم ترجمه و منتشر شده است. کوتاه درباره مرجان فولادوند مرجان فولادوند، نویسنده کودک و نوجوان و کارشناس ارشد ادبیات فارسی از دانشگاه علامه طباطبایی است. بازنویسی او از قصه طوطی و بازرگان به ایتالیایی، فرانسوی، چینی و نروژی منتشر شده است. «من و يک گلدان خالی»، «نقاشان چينی و رومی»، «ماه مهربان»، «رستم و سهراب»، «رستم و اسفنديار» و «ژين ژامبر، مرغ نوروزی» از دیگر آثار این نویسنده‌اند. |  |
↧
فولادوند: عموم بازنویسی‌های ما از ادبیات کهن بی‌کیفیت است
↧