| اسماعیل امینی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره چالش‌هایی که شعر کودک امروز با آنها مواجه است، اظهار کرد: به طور کلی امروزه چند پیش فرض غلط در حوزه شعر داریم که کسی در آنها تردید نمی‌کند. نخست این‌که اغلب فکر می‌کنند شعر کودک باید تعلیمی باشد که تفکر بسیار اشتباهی است؛ زیرا دنیای کودکان نگاه تکراری بزرگترها به عالم را ندارند چون همه چیز دنیا برای آنها جدید است و به همین دلیل نگاهشان به شعر بسیار نزدیک است. این شاعر و پژوهشگر ادبی، توضیح داد: نباید به واسطه شعر حتما چیزی را به کودکان بیاموزیم و بگوییم چون ما بزرگتر و داناتریم و با توجه به تجربه‌ای که داریم باید در قالب شعر به آنها یاد دهیم که چه کاری انجام دهند و این همان استفاده کاربردی و ابزاری از شعر است، اما خود شعر نیست. شعر نشان دادن زیبایی‌های عالم است که بچه‌ها نیز خودشان آنها را به خوبی درک می‌کنند فقط با قواعد شعری و موسیقی آشنا نیستند که این کار را شعر کودک انجام می‌دهد. اما نباید شعر کودک را پرکنیم از تعلیمات و موضوعاتی که سیاستگذاران انتخاب می‌کنند، سیاستگذارانی که مدام عوض می‌شوند و شعرها مخصوصا شعرهای کتاب‌های درسی نیز بنا به نظر آنها تغییر می‌کند. باید توجه داشت که ساختار ذهنی بچه‌ها با همین شعرها شکل می‌گیرد. کودکانمان را مطابق پسند رسمی تربیت نکنیم امینی درباره شعرهای استفاده شده در کتاب‌های درسی یادآور شد: تصور غالب بر این است که باید کودکان و نوجوانان را مطابق سلیقه رسمی که از بالا اعمال می‌شود، تربیت کنیم در حالی که کار بسیار اشتباهی است و سلیقه و پسند امروز با پسند و سلیقه دیروز کاملا تفاوت دارد و تابع متغیرهای سیاسی است. این تصور که در کتاب‌های درسی باید از ظرفیت شعر برای تعلیم و چارچوب دادن به ذهن کودکان استفاده شود، اشتباه است اما می‌بینیم 90 درصد شعرهای کتاب‌های درسی دارای چارچوب بوده و جنبه تعلیمی دارد. در صورتی که دیدن زیبایی‌ها و نگاه عاشقانه به عالم بهترین ابزار تربیتی است باید اجازه دهیم بچه‌ها با نگاه هنرمندانه و تخیلی خود با شعر و محیط اطرافشان آشنا شوند و مطابق استعدادهای خودشان پرورش یابند نه پسند رسمی. ضرورت شعر «تعلیم دادن» نیست شاعر مجموعه شعر «بوستان بی‌درخت» اضافه کرد: اصلا ضرورت شعر تعلیم دادن، نیست، ما شعرهای درجه یک بسیاری داریم که هیچ پیامی را به مخاطب منتقل نمی‌کنند و فقط براساس نگاه‌های عاشقانه شکل گرفته‌اند اما بسیار جذاب و تاثیرگذارند. کار اصلی هنر این است که لذت استفاده از زیبایی‌ها را به انسان یاد دهد و این لذت بردن از زیبایی‌ها اصل کار هنر است بقیه چیزها فرعی است و به نوعی استفاده ابزاری از شعر و برای چارچوب دادن به آن است که کار بسیار غلطی است و تاکنون هیچ حاصل و نتیجه‌ای نداشته و تعلیماتی که به این گونه منتقل شده کاربردی برای بچه‌ها نداشته‌اند. وی در ادامه بیان کرد: دومین چالش این است که بسیاری معتقدند شعر کودک باید به صورت فانتزی یا درباره حیوانات باشد در حالی که این تفکر نیز اشتباه است؛ شعر کودک می‌تواند درباره واقعیت‌های زندگی باشد ولی به گونه‌ای سروده شود که به تصور کودک نزدیک باشد. بی‌توجهی به استفاده از اصول و قواعد در شعر کودک امینی، شلخته‌گویی را سومین تفکر اشتباهی دانست که امروزه در شعر کودک دیده می‌شود و افزود: بسیاری از شاعران این حوزه فکر می‌کنند چون کودکان اطلاعی از وزن، قافیه، آرایه‌ها و فنون ادبی و دستور زبان در حوزه نحو زبانی ندارند شلخته کار می‌کند و توجهی به این اصول ندارند. حتی بسیاری از شاعران حرفه‌ای کودک هم این فنون و قواعد را نادیده می‌گیرند و اغلب به انتقادها و ایرادات نحوی و دستور زبانی که به آثار آنها گرفته می‌شود، دقت نمی‌کند در حالی که وقتی برای بچه‌ها شعری سروده می‌شود باید توجه بیشتری به استفاده درست از این اصول و قواعد شود چون کودک از طریق شعر با موسیقی، هنر و زبان فارسی آشنا می‌شود و باید دقت بیشتری در تولید اثر برای این گروه سنی داشته باشیم. به گفته وی، شعرهایی که در مراکز نگهداری از کودکان مانند مهدکودک‌ها یا شعرهایی که در برنامه‌های کودک رادیو و تلویزیون خوانده می‌شود در نازل‌ترین سطح شعر هستند. دلیل آن هم استفاده از شاعران آماتوری است که یا اصلا پول نمی‌گیرند یا پول کمی برای شعر گفتن می‌گیرند و این ظلمی است که امروزه نسبت به شعر کودک و بچه‌ها می‌شود. این شاعر طنزپرداز معتقد است، این بی‌توجهی در حوزه تولید کتاب شعر کودک نیز دیده می‌شود و هرچیزی به عنوان کتاب شعر کودک چاپ می‌شود و انگار هیچ استانداردی برای نشر این آثار وجود ندارد و هیچ نظارتی از نظر کیفی بر آنها صورت نمی‌گیرد. متاسفانه این گونه کتاب‌های بد خیلی سریع هم تولید می‌شود و در فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها عرضه می‌شود و در دسترس کودکان قرار می‌گیرد. هیچ کس نگران عرضه کتاب‌های ناسالم نیست، خیلی از پدرها و مادرها آگاهی ندارند و بدون وسواس هر کتابی را که عرضه شود برای فرزندانشان خریداری می‌کنند در حالی که اگر بخواهند برای آنها خوراکی بخرند دقت می‌کنند که سالم و بدون ضرر باشد اما متاسفانه این احساس مسئولیت و حساسیت در انتخاب کتاب وجود ندارد. برخی شاعران در تعدادی قالب خاص منجمد شده‌اند امینی درباره استفاده از نوآوری‌های فرمال و خلاقیت در قالب‌های شعی نیز اظهار کرد: همه شاعران کودک فکر می‌کنند که باید در قالب چهارپاره بسرایند در حالیکه شعر کودک می‌تواند تنوع زیادی داشته باشد و قالب‌های متنوعی مانند مثنوی، غزل، نیمایی، شعر ضربی یا هجایی و گونه‌های مختلف موسیقی را دربرگیرد. اما به جزء تعداد معدودی از شاعران برجسته این حوزه مانند مصطفی رحماندوست، ناصر کشاورز، سعید موسوی‌زاده و ... سایر شاعران در یک سری قالب خاص منجمد شده‌اند. شعر بدون موسیقی شعر نیست؛ وزن و قافیه اهمیت چندانی ندارد این شاعر طنز پرداز ادامه داد: به خاطر نگاه تعلیمی نسبت به شعر کودک و نوجوان بسیاری از شعرها شعر نیست و شعریت آنها فقط از وزن و قافیه نشأت می‌گیرد در حالی که منطق شعر مبتنی بر تداخل، تداعی و منطق اغنایی است نه منطق استدلالی و این تخیل است که شعر را پیش می‌برد. اما در شعر کودک امروز، غالباً فقط به وزن و قافیه توجه می‌شود که آن را تعلیمی کنند، درحالی‌که شعر، بدون موسیقی، شعر نیست و وزن و قافیه اهمیت چندانی ندارد، وزن عروضی و هجایی فقط برای تامین موسیقی است. به گفته وی نکته دیگری که در خصوص شعر کودک امروز بسیار حایز اهمیت بوده و مغفول مانده است سرودن شعر به گویش‌های محلی و بومی برای کودکان است که توجه چندانی به آن نمی‌شود در حالیکه کودک نخست باید به زبان مادری‌اش مطالب را بیاموزد و نیازمند استفاده از اشعار محلی و بومی است که در کشور ما تولیدات در این زمینه بسیار کم است. شاعر کارخانه تولید شعر نیست این استاد دانشگاه در ادامه سخنانش به استقبال مخاطبان از تازه‌های نشر در حوزه شعر پرداخت و تکراری‌گویی و ضعف در شعرهای منتشر شده را از عوامل مهم تاثیرگذار در این زمینه عنوان کرد و گفت: اگر پشت شعر خلاقیت و نوآوری نباشد دیگر شعر نیست بلکه کار تکنیکی تکراری است. بعضی از دوستان شاعر خود را ملزم می‌کنند که حتما در مدت زمانی مشخص شعر بگویند و هر ساله در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، اثری از آنها ارائه شود! اما شاعر که کارخانه تولید شعر نیست، باید خلاقیت، نوآوری و نگاهی نو در اثرش وجود داشته باشد و نمی‌تواند مقید به زمان‌بندی خاصی باشد این مساله سبب شده با انبوهی از شعرهای تکراری مواجه باشیم. نقد کردن سبب کاهش تکرایی‌گویی و تولید آثار ضعیف می‌شود امینی همچنین به اهمیت نقد کتاب‌های شعر منتشر شده اشاره کرد و گفت: نقد کردن از عواملی است که سبب کاهش تکرایی‌گویی و تولید کتاب‌های ضعیف در بازار نشر می‌شود و از اصولی است که در شعر به آن توجه نمی‌شود. اگر کتاب شعر سطحی و بدی منتشر شود منتقدان و شاعران بدون ملاحظه و رو دربایستی باید آن کتاب را نقد کنند و به جامعه بگویند که خوب نیست. توجه به نقد، دسته‌بندی و درجه‌بندی آثار چه برای شاعران چه ناشران از اهمیت خاصی برخوردار است که چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد. شایسته است نهادهای مرتبط با حوزه کودک و نوجوان مانند انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان هر چندوقت یکبار ارزیابی خود را درباره کتاب‌های منتشر شده ارایه و آثار را به سطوح مختلف درجه‌بندی کنند. |  |
↧
امینی: شاعر کارخانه تولید شعر نیست
↧