| به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) مهدی حجوانی، نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان در مراسم دیدار نوروزی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به بیستمین سالگرد انجمن نویسندگان کودک و نوجوان اشاره کرد و گفت: به یاد دارم نخستین جلسه هیات‌مدیره انجمن در سفره‌خانه عیاران در میدان فردوسی برگزار شد و ما هنوز مکان مشخصی برای برگزاری جلساتمان نداشتیم و الان خرسندم که دور هم جمع شده‌ایم و بیستمین سالگرد انجمن را جشن می‌گیریم. حجوانی در ادامه پیامی را به مناسبت روز جهانی کودک قرائت کرد. در متن این پیام آمده است: - ما این همه سلاح مرگبار نساخته‌ایم که انبارشان کنیم. - این‌ها را باید فروخت. - چه کنیم که سلاح‌ها را زودتر به کشورها قالب کنیم؟ - راهش این است که پیش از هر چیز، کشور خریدار، نیاز به سلاح را احساس کند. - برای اینکه به سلاح احساس نیاز کند، باید او را از خطر دیگر کشورها ترساند. - و مهم تر اینکه آدم‌ها باید از کودکی با اسباب‌بازی‌های جنگی آشنا شوند. - ... و این، قصه روزگار ماست که که آدمکشی در آن تجارتی پرسود است؛ قصه‌ای با فرجامی ناخوش. بله، می‌دانم که این عبارت‌ها برای پیام روز جهانی کتاب کودک مناسب نیستند، اما چه می‌شود کرد که قصه‌های امروزی همیشه خوش‌آهنگ و نیک‌فرجام نیستند، و حال که در روزگار ما چنین قصه‌ای لباس واقعیت به خود پوشیده، پیام ما چه می‌تواند باشد جز فریادی دل‌خراش بر لبه پرتگاه؟ در این شرایط دیگر مجالی برای بیان عبارت‌های انشایی، صدور پیام‌های ساده‌اندیشانه و پیچیدن نسخه‌های بی‌خاصیت نیست. بنابراین فروتنانه می‌گوییم که در میان صدها راه‌حل ارزشمند برای برون‌رفت از این بحران، یکی هم ترویج کتاب کودک است. اما کتاب کودک همچون یک رسانه، رفته‌رفته اهمیت خود را از دست می‌دهد. کودکان به رسانه‌های نوین و مجازی و ارزان و جذاب روی آورده‌اند و حتی گاه طرز استفاده از آن‌ها را به ما بزرگترها آموزش می‌دهند. آیا باید از این بابت نگران باشیم؟ پاسخ منفی است. شاید بهترین و تنها راه نجات کتاب این باشد که رسانه‌های جدید را تهدید تلقی نکنیم و در عوض به پیوند بیشتر آن‌ها و کتاب کودک بیندیشیم. برای استمرار حیات کتاب کودک، کافی نیست که فقط از ضرورت ترویج کتاب‌خوانی داد سخن بدهیم، بلکه لازم است نگاه سنتی به کتاب کودک را هم تغییر دهیم. کتاب کودک دیگر نمی‌تواند با توهم صدرنشینی و حس برتری‌جویی و تنزه‌طلبی نسبت به دیگر رسانه‌ها و قالب‌های کودکانه برای خود اعتباری به هم زند، بلکه باید از حیات جزیره‌ای خارج شود و با دیگر قالب‌ها و شیوه‌ها تعامل کند. از بین قالب‌های همسایه کتاب کودک، اسباب‌بازی اهمیت ویژه‌ای دارد. اندیشمندان حوزه مطالعات هنر، از همانندی هنر و بازی سخن گفته‌اند. همچنین کسانی از بازی، نماد و جشن همچون سه بنیان انسان‌شناسی فلسفی نام برده‌‌اند که تجربه هنری بر آن‌ها بنا شده است. از این دیدگاه این سه پدیده، در حیات آدمی و در هنر انسانی نقشی بسزا دارند، زیرا در هر سه مفهوم، عنصر آزادی نقشی مرکزی و اصلی ایفا می‌کند. گرچه بازی از دوره نوزادی برای پرورش عضلات و حفظ تعادل آغاز می‌شود اما در مرتبه دوم شکلی نمادین به خود می‌گیرد و سرانجام در مرحله سوم همچون بازی‌هایی قاعده‌مند و رقابتی ظهور می‌کند که تا پایان عمر با بشر همراهند. از وجهی دیگر می‌توان گفت که سنخیت و نزدیکی دو مفهوم کلی هنر و بازی از دیدگاه فلسفی سخنی است و تلفیق دو رسانه عینی کتاب و اسباب‌بازی در جامعه سخنی دیگر. به بیان دیگر، گرچه خودبه‌خود میان ادبیات کودک و بازی، ارتباطی ذاتی در بین است اما تلفیق کتاب و اسباب‌بازی امر دیگری است. ما می‌توانیم از حقیقت فلسفی اول به اقدام عملی دوم برسیم. مطلوب این است که کتاب و اسباب‌بازی را به یکدیگر نزدیک‌تر کنیم. شوربختانه، در سال‌های اخیر اسباب‌بازی و بازی‌های الکترونیک به خشونت آلوده‌تر شده‌اند. این نکته هم قابل توجه است که اسباب‌بازی‌های زیان‌بار فقط اسباب‌بازی‌های جنگی نیستند بلکه اسباب‌بازی‌هایی با محتوای ناعادلانه مانند اسباب‌بازی‌های مردسالارانه و یا اسباب‌بازی‌های غیراستاندارد و آسیب‌رسان هم از این شمارند، اما اینجا تاکید ما بر نمونه‌های جنگی است. اصولا هرگاه سه عامل پول و قدرت و اطلاعات در یکجا تجمیع شوند و بی‌مسئولیت و مهارناخورده، هرزه‌تازی کنند، ما را به لبه پرتگاه می‌کشانند. سوداگران مرگ اگر هم این سه عامل را در راه تولید یا واردات اسباب‌بازی صرف کنند، به بازی‌های مضر و از جمله جنگی روی خواهند آورد. شرایط نامطلوب اسباب‌بازی در کشورمان ایران هم مشهود است. گزارشی که همکاران ما از بازار اسباب‌بازی در تهران تهیه و منتشر کردند به ما گفت که تا مدتی عروسک بیشترین فروش را در میان اسباب‌بازی‌ها داشت اما مدتی است که اسلحه در میان پرفروش‌ترین اسباب‌بازی‌ها پشت حریفان را به خاک رسانده و خود را بر صدر نشانده است. بی‌تردید از یک‌سو ارزیابی و نقد اسباب‌بازی‌های موجود و افزایش آگاهی برای احیا و یا ابداع اسباب‌بازی‌های ملی و محلی ضروری است و از دیگرسو تلفیق دو رسانه راهگشا به نظر می‌رسد. گرچه تاکنون شاهد تلاش‌هایی برای تحقق این امر بوده و هستیم اما می‌توانیم بیشتر اندیشه، برنامه‌ریزی و تلاش کنیم. اینک، این عضو خانواده‌ی ادبیات کودک، همه‌ی نویسندگان، شاعران، پژوهشگران، مدرسان، منتقدان، آموزگاران، روزنامه‌نگاران، کتابداران، مربیان، فعالان نهادهای مدنی، مسئولان دولتی، ناشران، تولید‌کنندگان و واردکنندگان اسباب‌بازی، مدیران، و پدران و مادران علاقه‌مند و دلسوز را می‌خواند تا همه با هم به نزدیک شدن کتاب کودک و رسانه‌های مورد علاقه‌ی کودکان امروز، از جمله اسباب‌بازی بیشتر بیندیشیم و در ارزیابی، تولید و ترویج رسانه مبارک و نوظهور کتاب - اسباب‌بازی بیشتر بکوشیم. گفتنی است آئین دیدار نوروزی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان با حضور فریدون عموزاده خلیلی، مهدی حجوانی، جعفر ابراهیمی شاهد، فرهاد حسن‌زاده، سوسن طاقدیس، سیدعلی کاشفی خوانساری، محمود برآبادی، شهرام اقبال‌زاده و جمعی از اعضای انجمن عصر سه‌شنبه (21 فروردین 97) در محل این نهاد مدنی برگزار شد. |  |
↧
حجوانی: کتاب کودک باید از حیات جزیره‌ای خارج شود
↧