خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ملیسا معمار- مراسم جایزه مهدی آذریزدی از جمله برنامههایی است که برای بزرگداشت جایگاه مهدی آذریزدی، نویسنده توانای ادبیات کودک و نوجوان و خالق «قصههای خوب برای بچههای خوب» در حوزه بازنویسی و بازآفرینی برگزار میشود. این نویسنده بزرگ، 18 تیر 1388 از دنیا رفت و به همین دلیل سالمرگ وی به عنوان روز ملی ادبیات کودک نامگذاری شده است.
نخستین دوره این جایزه ادبی که با پشتیبانی دفتر مطالعات میرزا محمد کاظمینی و موسسه ریحانه الرسول از سال ۱۳۹۳ شکل گرفته است، سال 1394 با پشتیبانی علمی شورای کتاب کودک برگزار شد.
بر اساس سخنان میرزامحمد کاظمینی، در مراسم رونمایی از نشان و پوستر این جایزه ادبی، قرار بود این جایزه به صورت سالانه برگزار شود اما بنابرگفته علی دهقانی، دبیر اجرایی و فروغالزمان جمالی، دبیر علمی نخستین دوره این جشنواره، جایزه ادبی مهدی آذریزدی از این پس به صورت دوسالانه برگزار میشود.
دوسالانه بودن جایزه آذریزدی قدرت رقابت را افزایش میدهد
فروغالزمان جمالی، دبیر علمی نخستین دوره جایزه مهدی آذریزدی دراینباره بیان کرد: این جایزه برای پاسداشت جایگاه مهدی آذریزدی، پیشکسوت بازنویسی ادبیات کهن فارسی برای کودکان و نوجوانان با پشتیبانی علمی شورای کتاب کودک به صورت دوسالانه برگزار میشود و بهترین بازنویسی و بازآفرینی از ادبیات رسمی و ادبیات عامیانه در انواع داستان، ادبیات دینی، تاریخی، زندگینامه و ... معرفی میشود.
وی درباره دوسالانه بودن جایزه مهدی آذریزدی توضیح داد: من به عنوان دبیر علمی این جایزه با دوسالانه بودن آن بسیار موافقم و معتقدم دوسالانه بودن آن فرصت مناسبی را در اختیار نویسندگان قرار میدهد تا در این مدت به خلق آثار خوب بپردازند.
جمالی گفت: اصولا بازآفرینی و بازنویسی ادبیات کهن از جمله کارهایی است که نویسنده برای انجام آن باید علاوه بر اینکه مسلط به قواعد و اصول نویسندگی، بازنویسی و بازآفرینی باشد، مسلح به شهود هنری، قدرت خلاقیت و تخیل کامل باشد. بر این اساس اگر این جایزه هر ساله برگزار میشد، نه تنها فرصت و زمان کافی برای خلق آثار خوب و هنرمندانه بسیار کمتر بود بلکه تعداد آثاری هم که برای داوری به دست ما میرسید کاهش مییافت و قدرت رقابت کم میشد.
جایزه آذریزدی حوزه بازنویسی و بازآفرینی را بارور میکند
این در حالی است که محمدرضا یوسفی، از نویسندگان پیشکسوت ادبیات کودک و نوجوان و از بازنویسان و بازآفرینان متون کهن معتقد است که جایزه مهدی آذریزدی سبب میشود که نویسندگان حوزه بازنویسی و بازآفرینی آثار کهن، با انگیزه و علاقه بیشتری به تولید کتاب در این زمینه بپردازند. او توضیح داد: برگزار شدن آن به صورت سالانه، سبب میشود نویسندگان جدیت و تلاش بیشتری برای بازنویسی و بازآفرینی داشته باشند و در حق کسی هم اجحاف نمیشود زیرا شرایط حاکم بر حوزه نشر و سیاستگذاریهای مربوطه گاهی به صورت سالانه تغییر میکند و بهتر است کارهایی که در شرایط یکسان نشر منتشر میشوند با هم مقایسه شوند.
وی با بیان اینکه برگزاری جشنوارهها به صورت سالانه سبب میشود که در اذهان عمومی باقی بمانند و فراموش نشوند، افزود: ما به برگزار شدن جشنوارهها به صورت سالانه عادت کردهایم و به محض طولانی شدن زمان جشنوارهها، سنتهای ذهنی ما بهم میریزد و چون نمیتوانیم این سنتهای ذهنی را تغییر دهیم خود این جشنوارهها به فراموشی سپرده میشوند.
استقبال مردم از آثار بازنویسی و بازآفرینی چشمگیر است
یوسفی پدیده بازآفرینی و بازنویسی را پدیده قابل ملاحظهای در کشور ایران دانست و گفت: ایران کشوری است که دارای متون کهن و مکتوب بسیار ارزشمندی است و این مساله میتواند آبشخور نویسندههای بسیاری واقع شود و جشنوارههایی که روی متون کهن تمرکز دارند، هرچه پربارتر باشند به بارور شدن این حوزه هم کمک میکنند.
وی در ادامه به حجم تولید آثار بازنویسی و بازآفرینی در کشور اشاره کرد و گفت: بر اساس معیار شورای کتاب کودک، حدودا 30 درصد آثاری که سالانه در حوزه کودک و نوجوان تولید میشود در حوزه بازنویسی و بازآفرینی ادبیات کهن است. درواقع مردم ما هنوز هم علاقه بسیاری به متون کهن و ادبیات فولکلور دارند و این آثار را به خوبی میخرند. شایسته است این آثار هرساله در جشنوارهای مانند جایزه مهدی آذریزدی ارزیابی شوند.
به گفته این نویسنده و منتقد ادبی، بسیاری از نویسندگان ما مرز بین بازآفرینی و بازنویسی را به درستی نمیشناسند. ما در حال حاضر حدود 600 بازنویسی از شاهنامه داریم که 590 بازنویسی مثل هم و مشابه است. درحالیکه آنچه ادبیات ما را به فردا متصل میکند و ادبیات خلاق محسوب میشود، بازآفرینی است.
یوسفی همچنین یادآوری کرد: بازنویسی ادبیات کهن کار بسیار راحتی است درحالیکه بازآفرینی نیاز به ذوق هنری و خلاقیت دارد. بنابراین نویسندگان و مخصوصا داورانی که در اینگونه جشنوارهها به داوری آثار میپردازند باید مرز بین این دو را به درستی بشناسند و آثاری را برگزینند که ادبیات و متون کهن ما را با زبان امروزی، خلاق و جذاب روایت کنند.
حجم انبوه کتابهای بازاری در زمینه بازنویسی و بازآفرینی
مرجان فولادوند، نویسنده کودک و نوجوان و برگزیده نخستین دوره جایزه مهدی آذریزدی نیز معتقد است امروزه با حجم بسیار زیادی از کتابهای کودک و نوجوان، درزمینه بازنویسی و بازآفرینیهای مواجهیم که بیکیفیت و بازاری هستند و به بدترین شیوه ممکن، ادبیات کهن را به مخاطبان ارائه میکنند. در این آشفته بازار وقتی جایزهای به نام آذریزدی برای آثار بازنویسی و بازآفرینی متون کهن در نظر گرفته میشود و آثار منتشر شده تحت داوری طولانی قرار میگیرند و از بین انبوه کتابهایی که در بازار در این زمینه وجود دارد، اثری به عنوان کتاب بهتر به مخاطبان معرفی میشود، بسیار ارزشمند است.
این نویسنده بیان کرد: با توجه به حجم انبوه تولید کتابهای بازنویسی و بازآفرینی بهتر است این جایزه به صورت سالانه برگزار شود، تا هم انگیزهای باشد برای تولید آثار بهتر و هم سالیانه کتابهای مناسب به مخاطبان معرفی شود. البته به نظر میرسد امکاناتی که در اختیار گروه برگزارکننده جایزه مهدی آذریزدی قرار گرفتهاست، آنقدر نیست که بتوانند این جشنواره را به صورت سالیانه برگزار کنند.
بدون شک برگزاری این چنین برنامههایی به صورت سالانه میتواند نقش موثری در افزایش تولید آثار بازآفرینی و بازنویسی خلاق و باکیفیت در حوزه ادبیات کودک داشته باشد. با توجه به اینکه دبیر اجرایی این جشنواره یکی از دلایل دوسالانه شدن آن را مسائل مالی بیان کرده است، شایسته است نهادهای مربوطه در حد توان خود از این حرکت ارزنده فرهنگی حمایت کنند.